maandag 12 december 2016
flexibeleleertrajecten.jpg

De school van de toekomst is slim en flexibel

“Scholen moeten zich toekomstgericht organiseren en leerlingen flexibele leertrajecten aanbieden. Er is geen andere keuze”, zegt Tom Van Acker van Flanders Synergy. Ook het GO! ondersteunt scholen die maatwerk willen aanbieden. Digitaal denken kan daarbij helpen. Daarom werd het project GO! 3.0 op poten gezet, een initiatief dat leerprocessen digitaal ondersteunt.

Het project ‘Slim organiseren van onderwijs’ van Flanders Synergy, een organisatie die innovaties op vlak van arbeidsorganisatie promoot, bevordert en initieert, kent succes. Al vijftig scholen stapten mee in het begeleidingstraject en er is een wachtlijst van nog eens ruim honderd scholen. ‘Slim organiseren’ streeft naar een structuur met flexibele leertrajecten. “Nu is het onderwijs gebaseerd op vakken en leerjaren”, vertelt Tom Van Acker, projectleider bij Flanders Synergy. “Dat systeem heeft zeker zijn deugdelijkheid bewezen, maar sinds enkele decennia verandert de samenleving heel snel. Hoe de toekomst eruit zal zien, is grotendeels een vraagteken. Welke jobs zullen er zijn? Het is dan ook niet vanzelfsprekend om leerlingen op later voor te bereiden. Van leerkrachten wordt verwacht dat zij goed op deze complexe evolutie inspelen. Daarbij komt dat klassen steeds heterogener zijn. Leerkrachten moeten omgaan met spijbelgedrag, demotivatie, leerproblemen, hoogbegaafdheid, verschillende culturele achtergronden, werken met ICT enzovoort.”

Leertraject op maat

De druk op leerkrachten is groot. Nu staan ze alleen voor de klas en moeten ze zelf voortdurend oplossingen bedenken. ‘Slim organiseren’ vertrekt vanuit teamwerking. “Scholen staan voor de grote uitdaging om leertrajecten uit te werken waarbij de individuele leerling centraal staat. We bouwen interdisciplinaire teams van leerkrachten die over de vakken heen leerlingen begeleiden. Het halen van de eindtermen is cruciaal, maar ook het ontdekken van talenten en iedereen de mogelijkheid bieden om die talenten te ontwikkelen is heel belangrijk”, aldus Van Acker. Het concept slaat aan. Bij de schoolteams die in het begeleidingstraject stapten, is veel betrokkenheid en bevlogenheid. En ook de resultaten zijn er. Een school voor buitengewoon onderwijs zag het aantal schorsingen van 36 leerlingen naar slechts één dalen. “Dat is motiverend”, zegt Van Acker. “Als je als team een leerling jarenlang opvolgt, leer je die goed kennen en kan je proactief inspelen op uitdagingen.”

quote icoon

De druk op leerkrachten is groot. Nu staan ze alleen voor de klas en moeten ze zelf voortdurend oplossingen bedenken. ‘Slim organiseren’ vertrekt vanuit teamwerking.

Minder versnippering

“In de klassieke structuur zien leerkrachten de leerlingen alleen tijdens hun lessen, soms maar één of twee jaar. De klassenraad en de klassentitularis volgen iedereen op, maar elk jaar zijn er wijzigingen. De huidige structuur is te versnipperd en dat maakt het moeilijk om flexibele leertrajecten uit te werken. We streven ernaar dat leerkrachten zich ‘eigenaar’ van de kinderen voelen en hen als een team duurzaam begeleiden tot het eindpunt. Het betekent ook dat het hele ecosysteem rond onderwijs mee moet evolueren: de lerarenopleiding, de uitgeverijen die handboeken op de markt brengen, de onderwijsverstrekkers, de inspectie, de regelgeving van de overheid. Ik ben ervan overtuigd dat er geen andere keuze is. De scholen die in het traject stappen, zijn pioniers, maar iedereen zal op termijn mee moeten evolueren.”

Iedereen aan boord

Binnen GO! werken momenteel zowat vijftig scholen aan een ‘slimme organisatie’. Die scholen hebben hiertoe behoorlijk veel beleidsruimte. Maar hoe begin je eraan? Frank Vercleyen, hoofdadviseur secundair onderwijs vertelt: “Scholen moeten de tijd nemen om met het hele team na te denken over hun missie en hun visie op de onderwijsstructuur. Zijn er verbeteringen mogelijk? Veranderprocessen lokken soms tegenkanting en twijfels op, die mag je niet negeren. Te snel en te veel veranderen, kan fout aflopen.”

Het is de taak van de directeur om de grote visie voor ogen te houden en het hele team te motiveren. Via de regio-adviseurs kunnen scholen ondersteuning krijgen van het GO!. In elke cluster is er expertise rond innovatieve arbeidsorganisatie. Het GO! werkt ook nauw samen met Flanders Synergy. “We raden scholen aan om in een netwerk te stappen van scholen die aan gelijkaardige initiatieven werken”, zegt Vercleyen. “Flanders Synergy kan bijkomend voor een inspirerende sessie zorgen en ook feedback op langere termijn bieden.”

flexibeleleertrajectenextra.jpg
quote icoon

Veranderprocessen lokken soms tegenkanting en twijfels op, die mag je niet negeren.

— Frank Vercleyen

Technologie biedt perspectieven

Maatwerk voor leerlingen: het is niet evident. Toch bestaan er al verschillende – vaak digitale - tools die hulp kunnen bieden. Mark Willems, pedagogische begeleider bij het GO!, legt zich specifiek toe op onderwijsinnovatie en ICT-toepassingen. “Heel wat bestaande technologie bouwt voort op de 20ste eeuw logica van onderwijs en leerprocessen”, aldus Willems. “Het vertrekt vanuit de klas en grote groepen, met weinig ruimte voor de autonomie van leerlingen. In het proces van flexibel leren kan software leerkrachten ondersteunen om hun lesmateriaal elektronisch aan te bieden. Leerlingen kunnen aangeven in welke mate ze begeleiding nodig hebben. Scholen die op deze manier willen werken, zijn heel gemotiveerd en zien de pluspunten. Ook leerlingen zijn enthousiast, merken we.”

Met GO! 3.0 worden digitale tools ontwikkeld die hedendaags leren faciliteren. “Leerlingen hebben een heel sterke input als je ze mee laat nadenken over het concept. GO! 3.0 brengt leerlingen en leerkrachten samen voor research-by-design workshops waarin leerlingen en leerkrachten samen prototypes ontwerpen. Zo liep in Diest het piloottraject rond het ontwerpthema ‘flexibel leren’. Dat piloottraject heeft tot de realisatie van een werkend prototype geleid.”

Enkele goede voorbeelden uit GO! scholen met flexibele trajecten:

 

GO! atheneum Geel

... werkt met FUN-trajecten. Leerlingen die leerstof snel verwerken, kunnen twee uur per week vrijgesteld worden om aan andere projecten deel te nemen, zoals een cursus Japans. Ze moeten wel zelfstandig kunnen werken en bereid zijn om na schooltijd een extra lesuur na te volgen.

GO! atheneum Lokeren

... gaf een leerkracht de mogelijkheid om een naaiklas te organiseren. Met succes. Naast naailes krijgen de leerlingen ook informatie over materialen waarmee ze werken, kostenberekening en de gevolgen van globalisering. Wegens succes werd het project uitgebreid met een optie Chinese taal.

GO! atheneum Merksem

... bood een nieuwkomer de kans om zijn kennis van de Nederlandse taal bij te schaven. De vakken geschiedenis en aardrijkskunde vielen weg, wel moest de leerling in de plaats een vakantietaak maken.

GO! middenschool Waregem

... stelde een leerling vrij van het vak Frans omdat hij destijds naar een Franstalige basisschool ging. De tijd die vrijkomt, mag hij besteden aan andere vakken.

 

Ontvang het "Helemaal GO!"-magazine in je mailbox.

Laden...