"GO! richt pijlen dit schooljaar op burgerschap", kopten de kranten op 1 september. Inderdaad, het GO! wil van zijn leerlingen nu meer dan ooit actieve burgers maken die respectvol met elkaar omgaan. Maar hoe doe je dat, actieve burgers vormen? En hoe bepaal je wat een actieve burger is? Dilys Vyncke, voorzitter van de werkgroep ‘Burgerschap in het GO!’ dacht er met haar collega-begeleiders over na en kwam met een burgerschapsbooster op de proppen.
Dat het nieuwe schooljaar volledig in het teken staat van het vernieuwde pedagogisch project (PPGO!) mag intussen geen verrassing meer zijn. Wél nog relatief onbekend is de burgerschapsbooster, een online bevraging die op 1 september gelanceerd werd. De burgerschapsbooster is een van de vele projecten om op school rond het PPGO! en burgerschap te werken. Bedoeling is om via die bevraging te peilen naar de burgerzin van leerlingen. Op basis van de resultaten kunnen scholen nadien aan de slag met thema’s zoals wereldburgerschap, diversiteit, engagement, democratie en duurzaamheid.
"De burgerschapsbooster is een instrument dat we ontwikkeld hebben voor de leerlingen van de derde graad (buitengewoon) basisonderwijs, alle graden en onderwijsvormen van het (buitengewoon) secundair onderwijs en het deeltijds kunstonderwijs", zegt Dilys Vyncke (foto) van de werkgroep ‘Burgerschap in het GO!’. De voorbije maanden werd de booster ontwikkeld door een team specialisten en uitgebreid getest in scholen van verschillende onderwijsniveaus. "Het is een online bevraging die de leerlingen 89 stellingen voorlegt. Voor het basisonderwijs zijn dat er iets minder (82 stellingen, red.) en verschilt de formulering een beetje. De stellingen gaan over opvattingen en gedragingen, omdat we willen weten hoe leerlingen over bepaalde onderwerpen denken."
"Ze komen uit het vernieuwde PPGO!, de 23 GO! waarden, de universele verklaring van de rechten van de mens, verschillende (inter)nationale onderzoeken en thema’s die we opgepikt hebben uit de actualiteit. Alle normen, waarden en afspraken die je in deze inspiratiebronnen terugvindt, hebben we verwerkt in de burgerschapsbooster. Concreet gaat het dan over stellingen als ‘ik vind dat alle leerlingen gelijkwaardig zijn, of ze nu in God, Allah, iemand anders of niemand geloven’ of ‘ik gooi geen afval op de grond’. Leerlingen moeten aangeven in welke mate ze zich in de stellingen kunnen vinden. Uiteindelijk krijgt elke school een gedetailleerde analyse van de resultaten, waarmee ze dan aan de slag kunnen."
— Dilys Vyncke
"We beschouwen de burgerschapsbooster niet als het ultieme instrument om rond burgerschap te werken, maar we hopen wel dat er zoveel mogelijk scholen gebruik van zullen maken. Als scholen dat op een andere manier willen doen, is dat ook goed. In de virtuele ruimte ‘Burgerschap’ op Smartschool vinden ze bijvoorbeeld nog tal van andere acties en instrumenten. Ze kunnen er niet alleen dit jaar gebruik van maken, maar ook de komende jaren. Het is een momentopname om te weten te komen hoe jongeren in het leven staan. Door die test om de zoveel jaar opnieuw uit te voeren, zullen scholen een evolutie kunnen zien én kunnen ze kijken of de inspanningen die ze op vlak van burgerschapsontwikkeling gedaan hebben, lonen."
"Absoluut niet. Alle gegevens worden geanonimiseerd, dus scholen kunnen niet achterhalen wie wat heeft ingevuld. Ze kunnen wel apart gegevens krijgen per klas of graad. Bovendien hebben we het niet over ‘goede’ of ‘slechte’ burgers. Want hoe maak je van iemand een betere burger? Voor de ene is dat iemand die geen afval op de grond gooit, terwijl dat voor de andere iemand is die walvissen gaat redden op de woeste zeeën. We kiezen bewust voor de term ‘actieve burgers’. En deze booster is bedoeld om de burgerschapsontwikkeling bij de leerlingen te stimuleren en hen als burger te activeren. Burgerschap is een vaag en complex begrip, maar de booster maakt het tastbaar en concreet."
"We beschouwen de burgerschapsbooster niet als het ultieme instrument om rond burgerschap te werken, maar we hopen wel dat er zoveel mogelijk scholen gebruik van zullen maken. Als scholen dat op een andere manier willen doen, is dat ook goed. In de virtuele ruimte ‘Burgerschap’ op Smartschool vinden ze bijvoorbeeld nog tal van andere acties en instrumenten. Ze kunnen er niet alleen dit jaar gebruik van maken, maar ook de komende jaren. Het is een momentopname om te weten te komen hoe jongeren in het leven staan. Door die test om de zoveel jaar opnieuw uit te voeren, zullen scholen een evolutie kunnen zien én kunnen ze kijken of de inspanningen die ze op vlak van burgerschapsontwikkeling gedaan hebben, lonen."
"Absoluut niet. Alle gegevens worden geanonimiseerd, dus scholen kunnen niet achterhalen wie wat heeft ingevuld. Ze kunnen wel apart gegevens krijgen per klas of graad. Bovendien hebben we het niet over ‘goede’ of ‘slechte’ burgers. Want hoe maak je van iemand een betere burger? Voor de ene is dat iemand die geen afval op de grond gooit, terwijl dat voor de andere iemand is die walvissen gaat redden op de woeste zeeën. We kiezen bewust voor de term ‘actieve burgers’. En deze booster is bedoeld om de burgerschapsontwikkeling bij de leerlingen te stimuleren en hen als burger te activeren. Burgerschap is een vaag en complex begrip, maar de booster maakt het tastbaar en concreet."
"Eerst en vooral is het belangrijk dat er een terugkoppeling naar de leerlingen is. Je kan van leerlingen geen actieve burgers maken als ze op school geen inspraak hebben. Om het bondig te zeggen: het is moeilijk om in een democratie te geloven als je het gevoel hebt dat je in een dictatuur leeft. Zo kan het bijvoorbeeld een goed idee zijn om de leerlingenraad te betrekken als je met de resultaten van de bevraging concreet aan de slag wil gaan. Scholen die dat willen, kunnen extra ondersteuning vanuit de GO! werkgroep Burgerschap krijgen. Dat kan een minimale begeleiding zijn, waarbij iemand de resultaten komt toelichten aan de directie en een ankerfiguur, tot een veel intensiever traject. Bij een intensieve begeleiding kijken we als kritische partner mee of de school de juiste koers vaart of denken we mee na over nieuwe acties."
"We hopen natuurlijk dat zoveel mogelijk scholen er gebruik van zullen maken. Dit jaar, maar ook de komende jaren. Op termijn zal er ook een booster voor leraren, directies en ander schoolpersoneel komen. Want als het over burgerschapsontwikkeling gaat, kijken we altijd naar de leerlingen, maar alles begint bij het team. Bij burgerschapseducatie moet iedereen in het team een rolmodel zijn. Het zit bijvoorbeeld ook in de manier waarop onderhoudspersoneel omgaat met de leerlingen en andersom. Tonen dat je een actieve burger bent, betekent: respect opbrengen voor elkaar, onafhankelijk van wie je bent, wat je job of huidskleur is. Dus een booster voor het schoolteam zit zeker in de pijplijn. Maar de burgerschapsbooster voor leerlingen is nu prioritair: we hopen dat die op korte termijn een groot succes wordt."
Het gaat om vragen als 'Ik voel me veilig op school (welbevinden), 'Ik vind het goed dat we andere landen helpen wanneer ze het moeilijk hebben' (wereldburgerschap), 'Ik vraag hulp aan medeleerlingen en mijn juf of meester wanneer ik het moeilijk heb of iets niet weet' (mijn schoolloopbaan), 'Ik reageer als ik zie dat leerlingen onrechtvaardig behandeld worden' (engagement), 'Ik ga zuinig om met water, verwarming, papier op school' (duurzaamheid), 'Ik vind dat alle leerlingen gelijkwaardig zijn in welk gezin ze ook leven' (diversiteit), 'Ik leer op school over politiek (stemmen, verkiezingen, standpunten van politieke partijen, grondwet …)' (democratie), enz.
