Opinie: Laat docureeks ‘Basisschool Balder’ leiden tot échte, duurzame oplossingen voor het personeelstekort

Al jaren trekken we aan de alarmbel over het lerarentekort. In ‘gidsland’ Nederland sloten in 2019 al scholen omdat ze de vacatures niet ingevuld kregen, toen al werd in Vlaanderen gewaarschuwd dat het ook bij ons wel eens zover zou kunnen komen. Hoewel het lerarentekort ook in scholen buiten steden voelbaar is, woedt het sterker in steden. Brussel steekt er met kop en schouders bovenuit. Al veertien Brusselse basisscholen passen intussen een vierdaagse lesweek toe om pendelende leraren makkelijker aan te trekken en te houden. Het voorbije schooljaar moest GO! basisschool Balder in Sint-Gillis noodgedwongen een klas sluiten nadat een leerkracht vertrok. Tot dan was er telkens met veel gepuzzel een oplossing gevonden, maar dit keer lukte dat niet meer. 

Wie wil weten op welke manieren een nijpend tekort aan leraren de werking van een school én de onderwijskwaliteit hypothekeert, kan over het muurtje kijken bij Basisschool Balder op Canvas.

Balder mag rekenen op fantastische, gemotiveerde mensen die zich elk met hart en ziel inzetten voor de school en voor de leerlingen. Maar in het bereiken van hun doel – kwaliteitsvol onderwijs voor elke leerling – worden ze door het personeelstekort stevig geboycot. Het hele schoolteam neemt extra taken op, maar dat weegt steeds meer door op hun draagkracht. Leerlingen die de voorbije jaren de ene na de andere vervangleerkracht kenden, zien hun zelfvertrouwen én hun leerwinst kelderen. Ze moeten niet alleen leerstof inhalen op korte tijd, maar ook werken aan een positieve en constructieve leerhouding en leervaardigheid. 

De reeks is het levende voorbeeld van wat Nederlands onderzoek al uitwees: wanneer een school zijn leerlingen kwaliteitsvol onderwijs wil garanderen, is een voltallig en stabiel team van leraren en directie essentieel. “Basisschoolleerlingen leren het meest wanneer hun leerkracht langdurig in dienst is van de school. Wanneer er veel verloop is, is dat fnuikend voor de kinderen.” Leerwinst is lager “wanneer leraren of schoolleiders vaker van school wisselen”. 

Hoe zorgen we voor voltallige, stabiele schoolteams in de Brusselse metropool?

Koen Pelleriaux: "Een aantal maatregelen komen het hele Vlaamse onderwijs ten goede. Scholen maken dankbaar gebruik van de noodoplossingen die de Vlaamse Regering tot nu toe heeft voorzien, maar duurzame en structurele oplossingen om het lerarenberoep aantrekkelijker te maken, blijven vooralsnog uit. Het statuut is dringend aan modernisering toe, met ruimte voor samenwerking, overleg en professionalisering. En met mogelijkheden om te specialiseren of te differentiëren doorheen de lerarenloopbaan. Startende leraren verdienen de zekerheid van een voltijdse tewerkstelling en een volwaardige verloning. Het inductiejaar – waarbinnen starters binnen hun opdracht extra tijd, ruimte en begeleiding krijgen om het beroep onder de knie te krijgen – werd aangekondigd maar in volle zomer met een jaar uitgesteld. We gaan ervan uit dat dit vanaf september 2026 een wezenlijke verbetering betekent bij het aanwerven, maar vooral behouden, van starters in de sector. Er is de voorbije legislaturen stevig bespaard op de pedagogische begeleidingsdiensten, die – in verhouding tot het aantal scholen of leraren die ze begeleiden – al erg dun gezaaid waren. Méér mankracht en middelen voor pedagogische begeleiding is een efficiënte investering in onderwijskwaliteit die duizenden schouders verlicht.

Misschien draagt men aan dat men onderwijs voorziet voor veel meer leerlingen dan er Nederlandstalige leerlingen zijn in de hoofdstad. Zo eenvoudig is de rekensom natuurlijk niet. Het kan kloppen dat er in Brussel slechts 10 procent Nederlandstaligen wonen, maar er wonen ook geen 90 procent Franstaligen. Brussel is veel diverser dan dat, de Franse en Vlaamse Gemeenschap zullen dan ook samen voldoende aanbod moeten voorzien. We zien dat Brussel fungeert als ‘onthaalbureau’: heel wat mensen die eerst in Brussel vestigen, vinden daarna de weg naar de andere regio’s. Tezelfdertijd is Brussel ook een motor van welvaart voor het hele land en thuis voor de Europese instellingen. Om al die redenen is het essentieel dat Nederlandstalig onderwijs er voldoende aanwezig is. De politiek – inclusief de federale overheid – moet daar verantwoordelijkheid voor nemen. We mogen het Nederlandstalig onderwijs in Brussel niet loslaten."

Jurgen Wayenberg: "Brussel heeft nood aan een holistische aanpak. Wanneer alle maatschappelijke problemen samenkomen in een school, mogen we niet verwachten dat de schoolteams dit alleen oplossen. We hebben steun nodig om binnen de school een degelijk armoedebeleid te voeren, ouders te versterken én te garanderen dat elke leerling een volle brooddoos heeft. In verschillende ons omringende landen krijgen leerkrachten in scholen met grote uitdagingen een extra verloning. In Nederland gaat het om een structurele toelage van gemiddeld 8%, in Frankrijk om een ‘prime d’attractivité’ voor starters en in het VK om bonussen in tekortvakken en kansarme regio’s. Ook Brussel heeft zo’n premie nodig, want net in onze meest uitdagende scholen zijn ervaren en sterke leerkrachten onmisbaar. Een absolute noodzaak is ook dat de huidige regeling waarbij leerkrachten na één of twee weken kunnen vertrekken, wordt hervormd. Wie aan een schooljaar begint, zou minstens tot het einde van dat jaar – of toch voor een aanzienlijk langere periode – zich moeten engageren."

Laat docureeks Basisschool Balder een eyeopener zijn, en een constructief gesprek op gang brengen dat tot de broodnodige oplossingen leidt.

Jurgen Wayenberg, algemeen directeur GO! scholengroep Brussel
Koen Pelleriaux, afgevaardigd bestuurder Gemeenschapsonderwijs