In sommige scholen veroorzaakte de coronacrisis een digitale aardverschuiving, maar niet zo voor de GO! middenschool in het historische hart van Brugge. Die mag zich sinds 2019 een laptopschool noemen. “Een uurtje ICT per week, dat krijg je niet meer uitgelegd”, zegt directeur Rob Jonckheere.
“Nadat de lockdown werd afgekondigd, hebben we welgeteld één dag geen les gegeven. Op dinsdag werden alle leerlingen om 8.30 uur voor hun laptop verwacht. De keuze voor digitaal onderwijs is toen onze redding geweest”, vertelt directeur van de GO! middenschool Rob Jonckheere. “Vroeger had je een uurtje per week ICT. Dan moest de informaticaleerkracht het lokaal reserveren en tegen het moment dat alle computers waren opgestart, ging de bel alweer. Dat krijg je anno 2021 niet meer uitgelegd. Digitaal is de toekomst, of je nu advocaat, verpleger of verkoper wordt.”
Niet dat de school anticipeerde op een globale pandemie waardoor iedereen ‘in zijn kot’ moest blijven. Het idee ontstond nadat de nieuwe eindtermen werden goedgekeurd. Die besteden veel aandacht aan ICT, mediawijsheid en computationeel denken, dus nam de school de ingrijpende beslissing om digitaal te gaan. “Alle leerlingen van de eerste graad startten in 2019 hun schooljaar met een laptop en dat wordt volgend jaar doorgetrokken naar de tweede graad in GO! atheneum Brugge.”
— Rob Jonckheere, directeur GO! middenschool Brugge
Dat klinkt allemaal erg goed, maar loop je zo niet het risico een school voor de happy few te worden? “Daar waren we ons heel sterk van bewust. We besloten daarom met een afbetalingsplan van twintig maanden te werken. Dat maakt het voor iedereen betaalbaar. De laptop gaat mee naar huis en dat kan in sommige gezinnen echt een verschil maken. De leerling moet de computer niet langer met broers of zussen delen en voor ouders die nog geen pc hadden, gaat er een nieuwe wereld open. Iedere leerling krijgt ook dezelfde laptop. Hier vind je geen Apple MacBook Pro, maar ook geen derdehands exemplaren. Gelijke kansen voor iedereen.”
Maar laptops en digiborden mogen nog zo flashy zijn, het blijven nutteloze voorwerpen zonder enthousiaste leerkrachten die alles eruit halen wat erin zit. Daarvoor is ondersteuning nodig. “Je verbant krijt en balpen niet van de ene dag op de andere”, legt Rob Jonckheere uit. “Zo’n beslissing neem je samen met het team. Alle neuzen moeten in dezelfde richting staan. En als school moet je in de nodige tijd en opleiding voorzien om de collega’s te laten proeven van de vele tools, en de ruimte laten om fouten te maken. In drie jaar tijd heb ik gezien hoe de mindset volledig veranderd is.”
Ook het GO! trekt voluit de digitale kaart. Samen met Smartschool werd de GO! navigator ontwikkeld. Daarmee kan je de nieuwe leerplannen raadplegen, ondersteunende informatie vinden en een schooleigen curriculum opstellen. Op de website van het GO! vind je ook heel wat informatie over de verschillende digitale middelen. “De GO! navigator is een mooi instrument waarmee je veel tijd kan winnen zodra die in je eigen school op punt staat”, aldus directeur Jonckheere.
— Rob Jonckheere, directeur GO! middenschool Brugge
De traditionele cursus blijft echter bestaan. Sommigen leren nu eenmaal beter op papier. Digitalisering vormt geen doel op zich, maar is een aanvullend hulpmiddel om nieuwe leerstof te geven en in te oefenen. Ook feedback geven en evalueren verloopt steeds vaker digitaal. “Ik heb mijn cursus niet mee” is niet langer een excuus, en ouders worden dankzij het online puntenboek op de hoogte gebracht van het resultaat van zoon- of dochterlief.
“In elk klaslokaal staat een camera waardoor de lessen kunnen worden gefilmd”, legt de directeur uit. “Dat is tijdens de lockdown, maar ook daarna erg nuttig gebleken. Moet iemand in quarantaine? Geen probleem, hij of zij kan vlotjes de les volgen. Onlangs moest een jongen naar de orthodontist. Zijn vader vroeg of hij de les mocht volgen vanuit de wachtzaal om zo weinig mogelijk leerstof te missen. Voor ouders is het bovendien leuk om via de camera eens te kunnen binnenkijken in de klas. De reacties zijn enorm positief.”
Maar een doorgedreven digitalisering vergt ook heel wat technische rompslomp. Je kan niet telkens de ICT-leraar roepen als een computer het laat afweten. “In de GO! middenschool hebben wij daarom een halftijdse ICT-coördinator in dienst”, zegt directeur Jonckheere. “Net zoals een conciërge het gebouw onderhoudt, staat die in voor het digitale luik van de school. Leerlingen durven al eens hun laptop dichtklappen met hun oortjes ertussen waardoor het scherm hersteld moet worden, en ook het netwerk hapert soms. Zelfs in de refter gebeurt al veel digitaal. Structurele ondersteuning is daarom onontbeerlijk voor een moderne school. Onze scholengroep zet daarop in en ook het GO! heeft dit altijd bepleit. Want een digitale transformatie gaat om zoveel meer dan alleen laptops kopen”, besluit Rob Jonckheere.
— Jolijn Goedgebuer, leerkracht Engels en geschiedenis
Leerkracht Jolijn Goedgebuer is al helemaal mee in het digitale verhaal. “Ik geef geschiedenis in het Engels (CLIL – Content Language Integrated Learning) en mijn cursus is zeer visueel ingesteld. Als een leerling iets niet begrijpt, dan helpt Google afbeeldingen hen op weg. En dankzij herkenbare aanklikbare icoontjes in de oefeningen van BookWidgets zijn er altijd hulplijnen voorhanden.”
Werken als leerkracht in een laptopschool heeft volgens Jolijn tal van voordelen. “Je hoeft geen dure kopieën te maken of nieuwe boeken te kopen telkens als je iets nieuws wil uitproberen. Sommige vragen worden automatisch verbeterd waardoor je meer tijd hebt om uitvoerig feedback te geven, en differentiëren gaat ook gemakkelijker. Terwijl ik uitleg geef aan leerlingen die iets niet begrijpen, worden zij die de leerstof goed beheersen, uitgedaagd met extra oefeningen.” Maar kinderen zijn geen robots. Digitaal onderwijs betekent niet vijftig minuten oefeningen maken op de computer. Het moet hen helpen om de leerstof te verwerken. Met behulp van gratis online tools zoals Canva of Kahoot speelt Jolijn met boeiende lesvormen zonder aan inhoud in te boeten. En ze ziet dat het werkt. “Spreken in een vreemde taal is niet altijd gemakkelijk. Maar giet de leerstof in een Kahoot-quiz en die drempel valt weg. Leerlingen worden dan plots verbazend competitief”, lacht ze.
Als STEM- en ICT-leraar volgt Andy Gevaert de technologische ontwikkelingen op de voet. Hij trekt regelmatig naar het fablab waar hij kennismaakte met 3D-printers en lasercutters. In al zijn enthousiasme slaagde hij erin de directeur te overtuigen om een exemplaar van elk te kopen. “Voor de STEM-vakken is dat essentieel”, meent Andy. “Je kan leerlingen wel de theorie voorschotelen, maar het dringt pas echt tot hen door wanneer ze ermee aan te slag moeten. En daarvoor hebben ze nu eenmaal ook een computer nodig.”
Toen hij vernam dat, Digitale geletterdheid en mediawijsheid, een van de sleutelcompententies zou worden in de nieuwe eindtermen, sprak hij met de directeur over de aankoop van computers. Alles raakte in een stroomversnelling en in 2019 was de GO! middenschool officieel een laptopschool. “Het helpt om enkele trekkers de vrijheid te geven om te experimenteren”, zegt Andy. “Zij kunnen collega’s mee in bad trekken, hen enthousiasmeren en opleiding geven. In de lerarenkamer worden heel veel tips en tricks uitgewisseld. Iedereen leert nog elke dag bij.” Ook in de GO! middenschool is de digitale transformatie nog lang niet ten einde.
— Kaat, 2e jaar Economie en Organisatie, GO! middenschool Brugge
Kaat (2de jaar Economie en Organisatie) komt elke dag van Blankenberge naar Brugge. “Mijn ouders hebben bewust voor deze school gekozen, en ik ben heel blij met hun keuze”, lacht ze. “Computers zijn de toekomst. Als je je cursus bent vergeten, kan je die gewoon online opzoeken via de website van de uitgever en een toets online maken vind ik leuker dan op papier. Tijdens de lockdown was het ook heel handig om een eigen laptop te hebben”, meent Kaat. Ook Jérome (1ste jaar Klassieke Talen) ziet ook niets dan voordelen aan een eigen laptop. “Je kan je agenda niet meer vergeten, want alles is terug te vinden via Smartschool. Ook mijn boekentas weegt minder zonder al die cursussen. En als ik iets niet begrijp, kan ik het meteen zelf opzoeken.”
Het GO! onderwijs zit volop in een digitale transformatie en het digitaal (afstand)sleren is voor scholen – zeker sinds het uitbreken van de coronacrisis - geen onbekend terrein meer. Ook in ons strategisch plan speelt digitalisering een grote rol. De interesse voor digitale hulpmiddelen die de leerkracht kunnen bijstaan om het onderwijsleerproces vorm te geven, is niet nieuw. De laatste jaren nam het digitale speelveld steeds meer plaats in. Grotere en kleinere spelers werkten de mogelijkheden van de administratieve en didactische kant vervolgens uit.
De coronacrisis gaf de digitalisering een ongeziene boost. Of we straks kunnen spreken van een digitale transformatie moet nog blijken, maar het onderwijslandschap ontdekt in sneltempo de mogelijkheden van digitale ondersteuning. Dus wordt ook het aanbod in ondersteunende materialen alsmaar groter. We spreken over en werken in adaptieve omgevingen, en dromen over uitgebreide mogelijkheden van artificiële intelligentie. Maar bovenal hebben we gezien dat digitale middelen een meerwaarde vormen in elke fase van het leerproces. Ze helpen bij het geven van instructies, maar ook bij het inoefenen van leerstof en zelfs tijdens evaluaties. Ook in de feedcyclus kunnen digitale leermiddelen de effectiviteit van een leerproces verhogen.
— Jérome, 1e jaar Klassieke Talen GO! middenschool Brugge
De extra mogelijkheden van deze tools vormen tegelijk een uitdaging voor de vorm van het leerproces en de organisatie van het curriculum. Blended learning heeft ook in onderwijs een vaste stek veroverd, flipped classroom wordt steeds vaker een strategie bij het uittekenen van een leerproces. De interesse voor leerpaden, leermixen of leersporen biedt nieuwe mogelijkheden binnen verschillende leerplatformen.
Het GO! gaat voor ‘gepersonaliseerd samen leren’. Binnen deze visie op leren onderscheiden we vijf bouwstenen die elk een fundamenteel onderdeel van de visie vormen. We zien dat de digitalisering alvast bij drie bouwstenen een grote hulp kan zijn. Het biedt meer mogelijkheden om doelgericht te differentiëren in de lessen en maakt plaats- en tijdsonafhankelijk werken mogelijk.
.