GO! dko in de kijker

Vrijdag 15 mei gingen de schoolpoorten voor het leerplichtonderwijs na twee maanden quarantaine weer open. Toch voor een deel van de leerlingen. Makkelijk is het allemaal niet maar de meeste leerlingen en leerkrachten lijken er wel enorm veel deugd van te hebben om elkaar weer eens in het echt te kunnen ontmoeten. Voor het deeltijds kunstonderwijs is het echter nog even wachten vooraleer ook daar de deuren weer open, of beter op een kier, gaan.

Goed is wel dat vanaf 25 mei onderwijs een-op-een beperkt weer mogelijk wordt, althans voor een kleine groep leerlingen die komend schooljaar wil doorstromen naar het hoger kunstonderwijs. En ook kunnen leerlingen beeldende en audiovisuele kunsten vanaf dan materiaal ophalen in de academie. Vanaf 2 juni zullen vervolgens ook leerlingen die thuis niet zelf over materialen, gereedschappen, machines, muziekinstrumenten en dergelijke beschikken in de academie individueel kunnen gaan werken of studeren. Vervolgens zal op 8 juni een bijkomende beperkte groep leerlingen meer dan welkom zijn op de academie voor een-op-een onderwijs, als dit voor hen van cruciaal belang is!

Echt weer voluit op gang komen is dat natuurlijk nog niet, maar kunst geeft, zonder dat we het goed en wel beseffen, veel kleur en klank aan het leven. Het dko speelt hierin ongetwijfeld een bijzondere rol!

GOESTING OM HET BESTE VAN TWEE WERELDEN TE COMBINEREN

Bernd Van Hulle, directeur APKO (Academie voor Podiumkunsten Overijse, GO! scholengroep SCOOP)

“Donderdag 7 mei 2020: Ik open de krant en lees: 'Muziek is antigif voor angst, net zoals geneesheren in de renaissance beweren'. Deze headline van het artikel, geschreven door Stefanie Van Den Broeck, had direct mijn aandacht. Ik las, greep direct naar mijn viool en kwam tot rust.

Neen, ik wens geen pleidooi te houden voor een meditatiecursus via muziek. Ik wens een pleidooi te houden voor de inzet van het deeltijds kunstonderwijs in deze coronatijden, voor zijn leerkrachten en leerlingen, voor zijn socio-culturele en psychosociale impact.

Al op 12 maart 2020 voelde ik de onrust in de school. Een virus. Niet zozeer het echte beestje als wel de wolk van onwetendheid errond zorgde voor onrust en, in lichte vorm, paniek. Na gesprekken met de algemeen directeur en het overlopen van de feiten binnen onze school besloten we toch zeker de lessen te schorsen t.e.m. zondag 15 maart. Een dag later besloot de regering dat onze lessen geschorst werden vanaf maandag 16 maart.

“Houd het hoofd koel.” “Adem in en uit!” Het zijn slechts enkele zinnen die me door het hoofd vlogen en die ervoor zorgden dat ik als regisseur deze als quasi performance aanvoelende en surrealistische situatie kon leiden.
Een plan rolde uit de mouwen als ware het een script. De aanwijzingen kon ik echter niet steeds voorzien. Maar het team zag het zitten, we gingen ervoor.

We creëerden een inspiratiemap voor alternatieve werkvormen; leerkrachten inspireerden elkaar, dit over de domeinen heen. Bij mijn rondvraag in de eerste weken hoorde ik vooral veel aarzeling, ja zelfs enige weerhoudendheid. Leerkrachten botsten op de limieten van het online lesgeven, de limieten van de klankkwaliteit, de limieten van de internetverbinding, … . Het enige wat ik kon doen was hen aanzetten tot geduld, begrip, out of the box denken en verbondenheid met hun leerlingen."

"Dag twee van de paasvakantie. Ik heb twee gemiste oproepen. Een administratief medewerkster werkt vlijtig verder aan de brochure en wenst opties te bespreken. Een leerkracht vertelt me over haar initiatief om met haar leerlingen in een rusthuis te spelen via een digitaal platform. De school blijft niet stilliggen. Strategieën worden ontwikkeld, voorbereidingen voor het einde van het jaar worden getroffen en achter de schermen werkt iedereen naarstig voort. Mijn telefoon blijft overuren maken. Ons dko is, meer dan ooit tevoren, een leergemeenschap geworden van gepersonaliseerd leren.

De paas(vakantie)periode is ten einde. Nu is het moment aangebroken waarop wij nieuwe leerinhouden mogen aanreiken. Euhm? Nieuwe leerinhouden? Is een podiumkunst niet gebaseerd op het steeds groeien door reflectie over het geleerde, in samenhang met het nieuwe dat aangereikt wordt? Ik denk bij mezelf, ach wat hebben wij een zalige vorm van onderwijs, wij zijn vaandeldragers van de leergemeenschap van gepersonaliseerd leren."

"De vakgroepen kwamen virtueel samen, bepaalden leerinhouden, bepaalden strategieën en wat volgde was een teken van pure schoonheid. Waar voorheen veel weerstand was kwam nu innovatie. De meerwaarde van het afstandsleren werd onderkend. Leerkrachten merkten enorme vooruitgang bij die leerlingen die ingingen op het aanbod tot afstandsonderwijs. Ikzelf merkte het ook (ik geef zelf nog vioolles). Door de lessen via Skype, met erbarmelijke klankkwaliteit, had ik ruimte om in te gaan op diepere lagen van het musiceren. Ik kon ingaan op het verschil tussen spelen en begrijpend spelen. Ik kon ingaan op het ontwikkelen van een gevoel voor timing, een gevoel voor frasering, etc. en dat meer dan voordien.

De atmosfeer in de vakgroepen is er dus geen meer van weerhoudendheid, maar van goesting: de goesting om samen met de leerlingen, samen met het team na te denken over hoe we het beste van de twee werelden kunnen combineren. Hoe we technologie en tijd optimaal kunnen benutten om tot een maximale kunstopleiding te komen. Kortom: hoe we nog meer een leergemeenschap van gepersonaliseerd leren kunnen worden.

Ja, de voorbije weken zijn we allen meer bekaf dan voorheen. We spenderen meer tijd en energie achter een scherm, waar we dit anders in de activiteit van de podiumkunsten zouden steken. We missen het fysieke contact met onze leerlingen. We missen de activiteit van het samen kunst beoefenen. Maar we groeien en dat stemt ons hoopvol.

Dus als je nog eens denkt aan ons, het dko, denk dan: Muziek en andere podiumkunsten zijn antigif voor angst, net zoals geneesheren in de renaissance beweren."

AND THE BAND KEPT ON PLAYING ...

Christine Segers, directeur GO! academie voor Muziek en Woord Willebroek

In de GO! academie voor Muziek en Woord in Willebroek was het haast meteen duidelijk dat niemand zich zomaar zou laten ‘kisten’. Zo begon al vanaf de eerste week van de lockdown Lauranne Busschots, leerkracht ‘Praten en Kwaken’ wekelijks een interactieve powerpoint te maken.

Chistine Segers: “Het is telkens een didactisch pareltje voor onze allerkleinsten van 6 en 7 jaar. Elke maandag krijgen alle leerlingen P&K een mail met het bericht dat er een nieuwe les in hun dropbox werd geplaatst. Het is een les met zowel woord als muziek, met vraagjes, en op het einde meestal een creatieve opdracht. Vorige week was er een digitaal gesprek met de ouders en leerlingen. Met deze nuttige informatie gaan we graag aan de slag! Vanaf deze week zullen alle instrumenten van onze academie week na week worden voorgesteld. Ook hiervan maakte Lauranne dan weer een interactieve Powerpoint, met een kleine quiz en een creatieve opdracht. Echt mooi gedaan... het blijft me ontroeren.”

Contact houden

Dimitri Bracke en Lode Violet, onze leerkrachten Dirigent instrumentale muziek, vinden het heel belangrijk om in nauw contact te blijven met hun cursisten. Aan deze volwassen cursisten wordt zoveel mogelijk basisleerstof aangeboden met veel achtergrond- en randinformatie die ze via verschillende kanalen kunnen vinden, afhankelijk van de te behandelen leerstof.

De cursus tot dirigent is een brede opleiding met zowel een theoretisch als een praktisch luik. Op geregelde tijdstippen geven de leerkrachten de dirigenten in spe webinars over orkestratie, analyse en repertoriumstudie. Na de theoretische leerstof is er aan het einde tijd voor prangende vragen, bespreking van de discussiepunten, ...

Via individuele digitale lessen (MS Teams) tonen leerlingen ‘droge slagtechniek’ aan hun leerkracht, die vervolgens onmiddellijk feedback kan geven en eventueel een verbetering kan tonen. Als surplus werd ook al een live interview gedaan met Jan De Haan, een Nederlands componist en dirigent, digitaal te volgen door de leerlingen. We plannen om dit ook met Jan Van der Roost te doen, een Belgisch componist en dirigent.

Onze Facebookpagina wordt gebruikt door de huidige- en de oud-studenten dirigentenopleiding. Hier wordt nog extra praktijkgericht materiaal en actualiteit gedeeld zoals masterclasses of artikels. Messenger wordt gebruikt als communicatiemiddel tussen de verschillende leerkrachten, niet alleen binnen de academie maar ook ‘academie-overstijgend’. De bezorgdheid van de leerkrachten gaat vooral naar de laatstejaarsstudenten, die door het wegvallen van de stages een belangrijk deel van de praktijk missen.

Applaus vanuit Liverpool

De coronacrisis heeft enorm veel impact gehad op onze Brassband die in volle voorbereiding was voor zijn 40-jarig jubileumconcert (eind maart) en de Europese Brassbandkampioenschappen van 2020 in Litouwen. Beide evenementen konden jammer genoeg niet doorgaan.

De eerste weken in lockdown verschenen spontaan filmpjes op facebook van muzikanten die creatief samen musiceerden in hun eigen kot. Na overleg in de chatgroep besloot de Brassband zelf ook zo’n filmpje te maken. Dat gaf hen motivatie om bezig te blijven.

“We wilden de mensen een hart onder de riem steken door muziek te brengen, zeker voor de werknemers die geconfronteerd worden met het coronavirus. We hebben een geweldige IT-man in de band die de filmpjes monteerde, zonder zijn hulp zou het niet zijn gelukt.”

"Hoe dat in zijn werk ging? Iedereen kreeg duidelijke instructies via mail doorgestuurd met partituren. Elke muzikant nam een filmpje op van zijn partij, wat trouwens niet zo vanzelfsprekend is. “Je moet het juiste tempo hebben. Daarom werkten we met een backing track.” Zoals je kan zien in de video speelden ze allemaal met oortjes, “dat was eigenlijk onze dirigent van dienst”.  

Nadat elke muzikant een filmpje had opgenomen werden ze verzameld bij ICT-dirigent Pieter, die de filmpjes met Adobe Premiere Pro tot één geslaagd geheel maakte. Het werd zelfs internationaal opgepikt door een fanclubpagina van Liverpool. Wellicht had dat ook wel met het liedje zelf te maken. Het enthousiasme werd er alleen maar groter op zodat ze zelfs een tweede video maakten. Zo blijven de muzikanten bezig en kijkt iedereen ernaar uit om terug samen live te musiceren."

Omdat kunst helend kan werken in moeilijke tijden, vinden we het heel belangrijk om met zoveel mogelijk leerlingen contact te blijven houden. Wij zijn een relatief kleine academie met zo'n 40-tal leerkrachten. Daarom was het voor mij haalbaar om alle initiatieven in kaart te brengen en de leerkrachten van wie ik minder info kreeg, op te bellen. Ik vind een goed contact ook in niet-coronatijden ontzettend belangrijk, dus een telefoontje hoort daar zeker bij.

Hetzelfde verwacht ik ook van de leerkrachten. Leerlingen waarmee we na de paasvakantie nog steeds geen contact kregen, werden opgebeld door hun leerkracht om te vragen hoe het ging en of het haalbaar was om de lessen thuis verder te zetten.

We merken een duidelijke appreciatie van de ouders en leerlingen en het is ook zeer duidelijk dat lessen die via Teams, Skype of Zoom worden gegeven meer succes hebben dan de lessen waar leerlingen filmpjes versturen naar de leerkracht en daar feedback op krijgen. Daarom worden ook voor de meeste klassikale vakken live momenten georganiseerd: er zijn wekelijkse opdrachten via google classroom, maar een wekelijks Zoommoment vinden we minstens zo belangrijk. Hier krijgen de leerlingen de kans om vragen te stellen over de leerstof maar ook om elkaar te zien en te horen … Een live contactmoment is zo belangrijk in de communicatie.

Theorie met een persoonlijke twist

"De leerkrachten zijn oorspronkelijk gestart met online lesgeven via Zoom. Niet geheel zonder problemen: o.a. op het geluid zat vertraging waardoor het gebruik van de muziek van onvoldoende kwaliteit was. Ook bleek het onmogelijk om alle leerlingen op hetzelfde tijdstip voor het computerscherm te krijgen. Onze leerkracht, Ivo De Greef, werkte tijdens de paasvakantie en ook erna heel hard aan instructiefilmpjes van 30 tot zelfs 60 minuten die elke maandag via een link aan de leerlingen bezorgd worden. Daarbovenop krijgen de leerlingen ook enkele vragen of opdrachten die ze uiterlijk de maandag nadien indienen per mail. Zo kunnen leerlingen op het tijdstip dat hen het best uitkomt de les bekijken. We krijgen ook veel positieve reacties van ouders! Door de vrijgekomen lockdown-tijd krijgen ze optimaal de kans om met veel interesse de lessen AMC van hun kind mee te volgen."

Bekijk hier een compilatie van enkele lessen van Ivo De Greef.

GELUKSBRENGERS IN ZOUTDEEG

Véronique Noben, directeur GO! Pentagoon Academie Tongeren afdeling beeld (BAK Tongeren)

Of het inbeelding is of niet, maar misschien wordt bij hard werken te vaak alleen maar aan de 'harde sector' gedacht. Toch worden er in de wereld der kunsten ontzettend veel uren geklopt. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat ook tijdens de coronacrisis in het BAK in Tongeren, tegenwoordig Pentagoon, de 'machines' zijn blijven draaien. 

De jongste leerlingen (6-12 jaar) krijgen wekelijks 2 opdrachten via facebook of mail. Alle resultaten worden op deze manier verzameld en aan de leerkracht bezorgd. Voor de jongeren van 12 tot 18 jaar kon dat eveneens; maar dan gebeurde de interactie via whatsapp. Met de volwassen cursisten werd vrij 'dicht' en individueel gecommuniceerd via mail, whatsapp en zelfs tijdens online lessen. Voor de eerder individuele opleidingen, zoals keramiek bijvoorbeeld, was dat natuurlijk moeilijker. Maar zelfs die cursisten bleven niet in de kou en kregen een bijzondere attentie in de vorm van een geluksbrenger in zoutdeeg.

MUZIEK MAKEN IN STILTE

Caroline Asaert, waarnemend directeur, koor, GO! academie Orfeus 

“In de media hoor je zeer weinig over het dko, maar, naast het leerplichtonderwijs, zijn ook wij druk aan het werk. Het geven van online live lessen, filmpjes van leerlingen bekijken en studieadvies geven, contact houden met collega’s en leerlingen om de motivatie hoog te houden, mozaïekfilmpjes maken voor groepsmusiceren, websites en schriftelijke taken maken voor de notenleerlessen, danslessen via Zoom of Skype ... Het is eigenlijk maar een ruwe greep uit de hedendaagse dko-activiteiten. Onze leerkrachten doen hun uiterste best om met iedereen contact te houden zelfs al zijn er geen of beperkte digitale middelen. Ook stellen ze spontaan vakantiestages voor om groepslessen in te halen."

En dat allemaal buiten het licht van de spotlights of zonder het extra volume van een megafoon. Omdat ze allemaal verdraaid goed beseffen hoe belangrijk deeltijds kunstonderwijs is. Orfeus probeerde Eurydice uit het dodenrijk terug te halen. Dat was ook voor die haast goddelijke muziekmaker iets te hoog gegrepen. Maar dko-cursisten die door corona noodgedwongen thuiszitters werden, het genoegen en de immense voldoening van dat contact met kunst blijven bezorgen, daarin blijven ze in het dko elke dag voor gaan. Ja, zo taai als de klassieken.

Kwaliteitszorg

Daniel De Clerck, directeur , MA GO! F. Chopin , Etterbeek  en Luc Bartholomeus, directeur, MA Anderlecht

Kwaliteitszorg, leerlingen-, cursist- en ouderbetrokkenheid zijn altijd belangrijk en mogen zeker in deze bizarre tijden niet ontbreken!

Daniel De Clerck: Onze leerkrachten hebben na een eerste golf van afstandsleren, een tweede golf gelanceerd. Daarbij werd de leerstof vernieuwd en gevarieerd aangeboden en werd er ook aandacht besteed aan de "onbereikbare leerlingen". Alle leerlingen die we tijdens de eerste periode niet hebben kunnen bereiken werden persoonlijk gebeld.

De ouders werden betrokken via een vragenlijst, waarin we ook polsten of zij zelf originele en frisse ideeën hadden i.v.m. afstandsleren. De respons daarop is uiteraard gedeeld met de leerkrachten.

Luc Bartholomeus: Wij zijn vrijwel onmiddellijk aan de slag gegaan om de bereikbaarheid van onze leerlingen en ouders in kaart te brengen. Via Google Forms is een bevraging opgesteld die enerzijds het doel had om de bereikbaarheid te meten en anderzijds een overzicht te krijgen van de gebruikte kanalen, media en methodes. 90% van de leerkrachten hebben hierop geantwoord. De antwoorden werden verzameld in een document dat vervolgens aan alle collega’s bezorgd. Meten is tenslotte het begin van weten. Bedoeling van de bevraging is uiteraard om hieruit als organisatie te leren en expertise te delen.

Ons centrum wil in ieder geval zo snel als mogelijk terug fysieke contactmomenten organiseren. Meerdere leerdoelen en aspecten van het leerproces kunnen maar moeizaam of niet via afstandsleren worden benaderd.

Toch ontdekken we nu noodgedwongen bestaande en nieuwe multimediale, onlinetools en -applicaties die voor specifieke doelgroepen of individuele leerlingen een gunstige invloed hebben op het leerproces en in de toekomst zeker als bijkomende ondersteuning zullen gebruikt worden.