Meer technologie en digitalisering, daar kan je ook als school niet omheen. Maar waar te beginnen? We vroegen het aan Sam Panckoucke, pedagogisch medewerker bij de cel ontwikkeling en innovatie van de PBD-GO! en Nick Brackeva, mediacoach in de GO! basisschool Irishof Kapellen.
De bereidheid tot digitale transformatie in je school mag dan wel groot zijn, misschien mis je een duidelijke aanpak over hoe jouw school digitaliseringskansen kan grijpen en concreet kan vertalen naar een effectieve implementatie. Je wordt als onderwijsprofessional dan ook dagelijks geconfronteerd met schijnbaar eindeloze mogelijkheden en digitale uitdagingen. Sam Panckoucke en Nick Brackeva geven je een aantal tips mee.
Leren is meer en meer een mix van on- en offline lesgeven waarbij verschillende kanalen worden gebruikt, aangepast aan de noden van de leerkrachten en leerlingen. Doel is de leerkansen voor elke leerling verhogen. De vragen uit de quickscan (zie onderaan) brengen vier domeinen in kaart, deze domeinen stemmen onder meer overeen met de bouwstenen van het ‘Vier in balans’-model, namelijk visie, deskundigheid, inhoud & toepassingen en, tot slot, infrastructuur. Dit model laat zien hoe scholen een optimaal rendement kunnen halen uit ICT.
— Sam Panckoucke, pedagogisch medewerker cel ontwikkeling en innovatie PBD-GO!
Om te beginnen aan het digitale transformatieproces heb je eerst een visie nodig. Wat wil jij bereiken met de digitalisering in jouw school? Nick Brackeva: “Een van de leerkrachten van het 5e leerjaar en ik zagen het heel groots. Maar voor we aan onze droom konden beginnen moesten we eerst onze directeur overtuigen. Door onze visie op papier te zetten wisten we waar we wilden geraken, daarna hebben we dit dan omgevormd in een concreter beleid met nadruk op infrastructuur. Eerst moest er Wifi beschikbaar zijn op onze school en daarna zijn we beginnen investeren in IPads.”
Daarna moet je die visie omzetten in concrete acties, kleine haalbare stapjes. Anders blijft je digitale droom enkel maar een droom. “In ons beleid hebben we een aantal kernapps opgelijst zoals Bookwidgets, Score, blindelings typen, en Google for Education, dit laatste is een online omgeving met Google Drive en alle apps van Google. Nu hebben alle leerkrachten al toegang en in de toekomst willen we ook dat alle leerlingen toegang hebben tot deze digitale omgeving zodat ze online kunnen samenwerken,” vertelt Nick. De GO! basisschool Irishof Kapellen kwam tot deze kernapps in samenwerking met de werkgroep media en hun directeur.
Sam Panckoucke: “Het is een goed idee om als school samen te kiezen welke digitale tools je gaat gebruiken. Online vind je webpagina’s vol met allerhande apps en digitale tools maar zijn die allemaal even goed? We hebben een ambitieuze visie rond digitale didactiek, maar een visie is maar een visie. Een school moet die visie ook gaan concretiseren. Als een school hulp nodig heeft om te kijken welke apps hun digitale didactiek kunnen ondersteunen dan kan ze bijvoorbeeld onze beslissingsboom gebruiken."
De beslissingsboom vertrekt vanuit digitale didactiek. Sam vult aan met enkele voorbeelden: “wanneer je zelfregulatie wil ondersteunen met digitalisering, kan je bijvoorbeeld leerlingen zichzelf op voorhand laten inschalen, hiervoor kan je een digitaal prikbord zoals Padlet of een digitaal formulier zoals Microsoft Forms gebruiken. Je vertrekt dus vanuit een specifieke didactiek om vervolgens een bepaalde tool te kiezen.
Daarnaast kan je leerstof ook op verschillende manieren aanbieden, schriftelijk, audio ingesproken, een video, … Je kan dit vervolgens plaatsen op een digitaal platform, zoals Smartschool of Google Classroom. Als je klassikaal de beginsituatie van je klas wil meten kan je een tool gebruiken als Kahoot of Plickers. De beslissingsboom is er om je te helpen, om je te inspireren en je bij te staan om een digitale tool te kiezen die vertrekt vanuit de digitale didactiek.”
— Nick Brakeva, mediacoach in de GO! basisschool Irishof Kapellen
Vervolgens bekijk je waar je de knowhow om de digitale transformatie te ondersteunen kan vinden. In eerste instantie kijk je dichtbij huis, misschien hebben enkele leerkrachten al ervaring of zijn er ouders die openstaan om mee na te denken over de digitale toekomst van je school. Daarna kan je ook extern hulp vragen. GO! basisschool Irishof Kapellen doet ook mee aan het MenSi-project (onder leiding van de PBD-GO! en European Schoolnet) waarbij ze een van de vier leerlingscholen zijn die leren van elkaar en van een mentorschool. Een mentorschool is een school die innovatief en digitaal sterk is en vier andere scholen begeleidt zodat ze kunnen leren van elkaar. Dit project sluit perfect aan bij het strategisch plan van het GO!.
Sinds vorig jaar zet GO! basisschool Irishof Kapellen meer en meer in op de deskundigheid van het leerkrachtenteam. “We gaan nu twee jaar samenwerken met Toll-net voor de professionalisering van onze leerkrachten. Ze beginnen met een nulmeting van de leerkrachten, en daarna stellen ze een individueel leerpad op, zodat iedere leerkracht op maat kan bijleren,” aldus Nick.
Het digitale transformatieproces in GO! basisschool Irishof Kapellen begon stap voor stap. Eerst een visie, dan een concreter beleid, daarna de infrastructuur en toen begon een klasleerkracht van het 5e leerjaar met enkele digitale oefeningetjes. “We zijn er heel stilletjes ingerold met een Kahoot en een bookwidget. Een eerste lesje om te kijken wat de reactie was van de kinderen. Die vonden het supertof om les te krijgen op een andere manier,” stelt Nick. Daarnaast waren de leereffecten zo groot dat de andere collega van het 5e leerjaar en de collega’s van het 6e leerjaar ook geïnspireerd werden om hun onderwijsaanpak te digitaliseren. Nick, ook zorgleerkracht van de eerste graad, nam het voortouw voor enkele digitale projecten in het eerste en tweede leerjaar. Volgend jaar willen ze ook het 3e en 4e leerjaar betrekken, en zo komt er een stukje mediatisering van de lessen in alle graden. “Het is een klein sneeuwballetje dat begint te rollen en steeds groter wordt omdat er ook zo veel vraag naar is. Zowel leerkrachten als leerlingen ondervinden veel positieve aspecten,” stelt Nick.
Om dit sneeuwbaleffect te ondersteunen is er sinds september een werkgroep Media. Hierin zitten, om de digitale visie schoolbreed te maken, de directeur, Nick zelf, twee leerkrachten van de derde graad, een leerkracht van de eerste graad, een kleuterjuf én drie ouders. Ze overleggen wat er wel en niet werkt en hoe ze hun digitale parcours stap voor stap kunnen bijsturen. “Een van de ouders is iemand die vertrouwd is met de IT-sector. Voor ons is dat goud waard, hij helpt ons met budgettair interessante contacten en kan ons advies geven over de technische kant van de digitalisering. Daarnaast is er ook een mama van een kindje uit de eerste kleuterklas. Door haar te betrekken in de werkgroep kunnen we haar en indirect ook andere ouders, duidelijk maken dat we niet digitaliseren om te digitaliseren maar dat we zoeken naar de meerwaarde van digitale tools in onze klaslokalen,” zegt Nick.
“Samen leren en samenwerken binnen digitale transformatie is belangrijk. Het werkt aanstekelijk en door ouders te betrekken creëer je draagvlak,” zegt Sam. Ook andere gebruikers van je kernapps kunnen een grote informatiebron zijn. “Een van onze kernapps is BookWidgets. Je kan kiezen om zelf een oefening te maken of je gebruikmaken van de bookwidgets die gedeeld worden in de community, die je vervolgens kan aanpassen aan jouw vakinhoud, zodat de tijd die je spendeert aan de voorbereiding beperkt blijft,” aldus Nick.
De deskundigheid van je leerkrachtenteam vergroten kan op verschillende manieren met zowel interne als externe mogelijkheden. De eerste stap is de grootste. “Je lanceert je lerarenkorps en dan nemen zij zelf verdere stapjes omdat ze veel positieve feedback terugkrijgen van hun leerlingen. Vooral het voordeel dat leerlingen zelf hun tempo kunnen bepalen komt in de feedback naar voren, en dat kan je niet verkrijgen met enkel een offline lessenpakket,” zegt Nick.
GO! basisschool Irishof Kapellen werkte ook al enkele digitale projecten uit. Onder meer een project in de eerste graad rond metend rekenen. “De doelstelling was om aan collega’s te laten zien wat de mogelijkheden zijn van de mediatisering van hun vakinhouden. Aan de hand van de leerplandoelstellingen heb ik een quiz gemaakt en naargelang de resultaten werden de leerlingen ingedeeld in drie groepen. De leerlingen met de laagste score kregen live les van de leerkracht, de middelste groep kreeg een filmpje via een QR-code aangeboden en een rekenblaadje. De best scorende groep ten slotte, kreeg een ander filmpje en een digitale verwerkingsoefening via een QR-code. De filmpjes hadden we zelf gemaakt maar je kan evengoed een filmpje van YouTube of Xnapda nemen. De best scorende groep, onze ‘Spidermannen’, hielpen onze middelste groep, de ‘Batmannen’, als ze vragen hadden. Hierdoor had de leerkracht meer tijd om intensiever les te geven aan de leerlingen die iets slechter scoorden. In de derde graad doen we die nulmeting niet meer aan de hand van een quiz maar leren de leerlingen zichzelf inschatten en zo hun zelfregulerende vaardigheden te verbeteren,” stelt Nick.
De leerresultaten waren overweldigend positief. Slechts vijf procent van de kinderen kon de oefeningen niet zelfstandig uitvoeren en werd ondersteund door de klasleerkracht. “Het is oké, dat niet elk kind zelfstandig kan werken aan een oefening. Daarvoor is de klasleerkracht er, die nu meer tijd heeft omdat de rest wel zelfstandig kan werken. Bovendien steeg de leercurve voor iedereen veel sneller,” stelt Nick. De leerkrachten van andere leerjaren kwamen langs om te kijken naar het project van Nick. En volgend jaar wordt dat hergebruikt, want wanneer je in iets investeert kan je het blijven gebruiken.
Wil je weten hoe ver jouw school staat op het vlak van digitale transformatie, doe dan de quickscan.
Hoe doet jouw school het? Behaalde je het meeste 1, 2, 3 of 4?
Als je het vaakst 1 behaalde, dan begin je misschien best met een duidelijke visie en concreter IT-beleid op je school. Sam geeft alvast de volgende tip mee: “Stel jezelf de vraag: waarom wil ik als school digitaal transformeren? Welke meerwaarde hoop ik eruit te halen? Start eventueel met een nulmeting van je school via Selfie. (Wist je dat dit jaar nog een extra SELFIE-test voor leerkrachten (op basis van DigiCompEdu) zal gelanceerd worden?)
Haalde je het vaakst 2, dan ben je al goed op weg. Denk eraan: een grote digitale droom verwezenlijken gaat stapje per stapje. Gan na op welke vlakken je het al goed doet en waar je nog kan bijsturen. Zoals Nick aangeeft “You are not alone. Je hoeft het warm water niet zelf uit te vinden.” In het begin is het zoeken bij wie je terechtkan voor de juiste informatie en wie je verder kan helpen. Ga ook eens na wat de PBD kan doen voor jou. Zoals Sam aangeeft: “We kunnen scholen doorverwijzen naar de juiste personen. Daarnaast hebben we o.a. een materialenbank op Smartschool (die live gaat begin september) – met concrete handvatten, didactische tips en concretisering. Met vragen kan je vanaf september 2021 terecht op de helpdesk die dan live gaat.
Haalde je het vaakst 3, dan zit er echt al wat vaart in je digitale trein. Het kan natuurlijk nog altijd beter. Denk even na op welke vlakken er nog kansen liggen. Misschien kan je net zoals GO! bassischool Irishof Kapellen ouders betrekken bij het mediagebruik op school. Irishof deed een bevraging bij de ouders over hoe het afstandsleren is verlopen en of dit praktisch lukte. Of ze al lid waren van de Facebookgroep van de school en of ze graag meer willen horen over wat de school doet rond media. De ouders die dan hun mailadres achterlieten werden gecontacteerd om deel te nemen aan de werkgroep. Zo laat je zeker geen kansen liggen om het draagvlak te vergroten of loop je de waardevolle kennis van ouders niet mis.
Haalde je het vaakst 4, dan behoort jouw school tot de top. Deel je kennis en reik je hand uit naar andere GO! scholen om de digitale kennispool te vergroten. Samen leren en samenwerken staan centraal in onze digitale transformatie. Reflecteer ook nog eens over je eigen sterktes en zwaktes zodat je nog beter je leerlingen en leerkrachten kan helpen om gepersonaliseerd samen te leren en zelfregulerend leren te ondersteunen.”
Kijk dan zeker ook eens hoe het GO! technisch atheneum in Halle en het GO! Centrum voor Volwassenenonderwijs Scala hun digitale transformatieproces aanpakken.
.